Politika ve aksiyon insanlarının en zayıf yanı, düşünce insanını küçümseyişleridir. Beyinle kol, teori ile pratik ele ele vermedikçe, toplum sıhhate kavuşamaz. (s.48)
Düşünenin görevi; İnsanından kopan, tarihini unutan ve yolunu şaşıran aydınları irşada çağırmak, yani kızmadan, usanmadan irşat.
Aydın olmak için önce insan olmak lazım.
Aydın kendi kafasıyla düşünen, kendi gönlüyle hisseden kişidir.
Aydını aydın yapan: uyanık bir şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü kucaklamaya çalışan bir tecessüs. Aydının görevi, karanlıkları aydınlatmak.
Düşünce dünyasında hiçbir fetih sonsuz değildir. Cemiyetle beraber hakikatler de gelişir. Asıl tehlike bunu kavramamak, kızıl şal görmüş boğa gibi her düşünceye ve düşünene saldırmaktır.
Düşünce şüpheyle başlar. Düşünce tezatlarıyla bütündür. Aykırı fikirlere kulaklarımızı tıkamak, kendimizi hataya mahkum etmek değil midir?
Düşünmek, mutlaka yasak bölgelerden birkaçına dalıp çıkmakla olur.
Ölünceye kadar tekrarlayacağım tek hakikat: her düşünceye saygı. (s.52-53)
Düşünce adamı bir zümrenin emir kulu değildir. Hiçbir merkezden talimat almaz. Sadece tarihe ve kucağında yaşadığı topluma angajedir. Vatandaş olarak vazifeleri vardır: belli savaşları kabul etmesi, belli tehlikeleri göze alması lazımdır. Bir devrin şuuru olmak zorundadır.
Bir diğer vazifesi: bütün hakikatleri yoklamak, bütün yalanların maskesini yırtmak, kalabalıklara doğruyu göstermek. Bunu yapmak için bazen yangın kulesindeki nöbetçi, bazen enginlere açılan bir geminin kılavuzu.
Sokakta insanlar boğazlanırken, düşüncenin asaletine sığınıp elini kolunu bağlayarak oturmak, düşünceye ihanettir.
Cemil MERİÇ / Bu ÜLKE (s. 48 / 52-54)
BEYYİNAT 