Foto: Novel Heroes
Rus Yazar Maksim GORKİ (1868-1936) bu romanında, Çarlık Rusya’sında özgürlük mücadelesi veren fabrika işçisi PAVEL ve hayatı boyunca hem kocası, hem de düzen tarafından ezilen anası PALAGEYA’nın yaşam hikayesiyle, bütün dünyadaki otoriter ve dikta rejimlerin fotoğrafını çekiyor, karakterini ortaya koyuyor.
Genç Pavel, iyi çalışır, az konuşur, anasınınki gibi iri, mavi gözlerinde hoşnutsuzluk okunurdu. Zamanla bütün delikanlıların ortak yaşantısından yüz çevirerek gece eğlencelerine gitmez oldu, içki içmeden eve dönmeye, kitaplar getirmeye başladı. (s.15)
Oğlundaki bu değişikliği fark eden ana, oğluna sorular sorunca ‘’Yasak kitaplar okuyorum, gerçeği bilmek istediğim için beni hapse tıkarlar, çünkü bizim bilinçlenmemizi istemiyorlar’’ dedi. (s.17)
Zaman zaman Pavel’in bazı arkadaşları eve geliyor, beraber kitap okuyor ve aralarında tartışıyorlardı. (s.30)
Bu gençler, bütün insanlar için üzülüyor, bütün insanlar için seviniyor, milletler arasında ayırım yapmıyor, dünyaya gönül gözüyle bakıp, bütün insanlık aynı ananın çocuklarıdır, dolayısıyla bütün insanlar kardeştir’’ düşüncesini savunuyorlardı. (s.39)
Gönlerden bir gün Jandarmalar eve baskın yaptı ve gençlerden birkaçını tutukladı. Ana üzülmüş ağlıyordu. Onlara karşı küçümsemeyle bakan başlarındaki subay, ananın ağladığını görünce ‘’Ağlamak için daha çok erken, hanımcığım! Dikkat edin, sonrası için yeterince gözyaşınız kalmayacak!’’ dedi.
Ana bu söze kızarak ‘’Analarda her şey için yeterince gözyaşı bulunur… Sizin de bir ananız varsa eğer, bunu bilmesi gerekir.’’ diye cevapladı. (s.55)
Soruşturmalar, ev basmalar ve tutuklamalar bununla bitmedi. (s.57) Ama artan adaletsizlikler ve acılar insanların gözünü açıyordu. (s.59)
Eve gelenlerden Ribin ‘’ Dinimizi bile değiştirdiler. Ellerine ne geçerse bize karşı kullanıyorlar. ‘’Tanrı insanı kendi tasvirine göre yaratmıştır’’ diyorlar. Çıkarlarını korumak, ruhumuzu öldürmek için Tanrı’yı kılıktan kılığa sokuyorlar.’’ (s.61) ‘’Tanrı, bir insanın başka insanlar üzerinde zorbalık kurmasını kabul edemez’’ diyordu. (s.62)
Gençlerden Andrey; ‘’Bunlar insan değil, çekiç gibi insanın kafasına inen birer alet. Bizi yöneten ele göre yapılmışlar. Kendilerine emredilen her işi, düşünmeden, neye yaradığını sormadan yapıyorlar.’’ diyordu. (s.111)
Nikolay’da şöyle diyordu. ‘’Çünkü cezasız kalacaklarından eminler. Bunu halk üzerinde kurdukları uğursuz egemenliklerini sürdürmek için yapıyorlar. Herkesi birbirine düşman ederek, tüm halkı yozlaştırıyorlar.’’ (s.304)
Ana, olup bitenlerden şu izlenimi edinmişti: ”Budalalık ve korku sayesinde, halkı kör etmişler, ellerini ayaklarını bağlamışlar. Zulmediyorlar, eziyorlar, birine öbürünün eliyle vurduruyorlar. Sonra da, ‘bu devlettir’ diyorlar.’’ (s.141)
1 MAYIS GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ
Pavel ve bazı arkadaşları, Mayıs ayının ilk gününde bir gösteri yürüyüşü yaptıkları için askerler tarafından tutuklandı ve hapse atıldı. (s.263)
Günler sonra yargılama günü belirlendi. (s.331)
PAVEL savunmasına başladı. ‘’Burada ne terörist var, ne de yargıçlar. Yalnızca ezenler ve ezilenler var. Hangi suçu kabul edecekmişim? Adam mı öldürdüm, bir şey mi çaldım. Konuşmayacağım, mahkemenizi yasadışı sayıyorum. Siz kimsiniz? Halk bizi yargılama hakkını verdi mi size? Sizi tanımıyorum!’’ dedi. (s.334-335)
Yargı Kurulu sinirlenmiyordu. Sanki her şeyi önceden biliyorlar gibiydi. (s.337) ‘’Sanıkların her birinin ne yaptığını araştırıyor ama niçin yaptıklarını sormuyorlardı.’’ (s.342)
‘’Savcı bütün sanıkları aynı torbaya koyup sıkıyordu.(s.343) Gençlerin yaptıkları gösteriyi iktidara karşı ayaklanma olarak niteliyor ve onları Çar’a karşı isyancılar olarak tanımlıyordu…
Bunun üzerine PAVEL, ‘’ Biz insanları birbirinden ayıran, birbirleri aleyhine silahlandıran, bu karşıtlığı gizlemek ya da yaptıklarını haklı göstermek için yalana başvuran, bütün insanları yalan, ikiyüzlülük ve kinle yozlaştıran kişisel çıkarlara karşıyız.
Biz diyoruz ki: İnsanı zenginleşmek için bir alet olarak görenler, tüm insanlığa karşıdır, bize de düşmandır. Onların ikiyüzlü ve yalancı ahlakını kabul edemeyiz. İnsanın bedenen ve ruhen köleleştirilmesine, servet tutkusuyla ezilmesine karşıyız.’’ (s.346)
Aslında ‘’Sizin kafalarınız tutsak, bizimse bedenlerimiz. Bizim ruhumuzun özgür olmasına kimse engel olamaz. Bize verdiğiniz zehirler, istemeyerek bilincimize akıttığınız panzehirlerden daha güçsüzdür… Tarihsel adaletin şamarına karşı sizi koruyabilecek tüm kanıtları tüketmiş durumdasınız artık.
Düşünce alanında ise yeni hiçbir şey yaratamazsınız, zira kafaca kısırlaşmışsınız… Yaptığınız bütün işler cinayettir! Çünkü siz, insanı yaşamdan söküp aldınız. Bizim çabamız ise, yalancılığınızın ve kininizin yarattığı, korkutmak için kullandığınız umacılardan halkı kurtarmaktır.’’ (s. 347-348)
Bu konuşma üzerine ihtiyar yargıç, elini Pavel’e karşı uzatarak bağırdı.
PAVEL ise; ‘’Bitiriyorum. Yargılama dediğiniz bu maskaralığa zorla katıldığınız için, neredeyse acıyacağım size. Çünkü her şeye rağmen insansınız.’’ dedi.(s.349)
Andrey ise savunmasında, ‘’Savcı bize, terörist dedi, kültür düşmanı dedi…’’ Sizin kültürünüz ne? İspiyoncu yetiştirmek, katliamlar, yalanlar, halkın zavallı hale getirilmesi mi?. Sizin kültürünüz budur! (s.351)
Yargıçlar diğer sanıkların konuşmalarından hoşlanmadığı için bazılarına söz hakkı tanımadılar ve yargılamaya ara verdiler.
Verilen arada oğlu Pavel’in ve Andrey’in yanına giden ana ‘’Bu yargılamadan hoşlanmadım!’’ deyince, Andrey ‘’Eski çark bu, ama hala devam ediyor.’’ diye cevapladı. (s.357)
‘’Yargıçlar verilen aradan sonra geri geldiler ve SÜRGÜN kararını açıkladılar.
Ana, ağlamak istiyordu. Ne var ki, utandı gözyaşlarını göstermekten. Şaşkın, düşünceli ve ağlamaklı bir şekilde çıktı mahkeme salonundan. Güneş batmış ve her yer karanlıktı. Sanki yeryüzü de yas tutuyordu…’’ (s.358)
Ve ‘’Sonuçta Rus halkını yutan doymak bilmez canavara bugün yeni kurbanlar verilmişti…’’ (s.359)
BEYYİNAT tarafından
Maksim GORKİ / ANA kitabından editlenmiş ve özetlenmiştir.
Akvaryum Yayınları – Şubat 2009
BEYYİNAT 